Στα τέλη του 18ου αιώνα παρατηρείται στη Δυτική Ευρώπη ένας μετασχηματισμός στον τρόπο αντιμετώπισης του εγκλήματος από την αστική ποινική δικαιοσύνη. Σύμφωνα με το νέο δόγμα, τα αδικήματα που διαπράττονται εφεξής δεν στρέφονται ενάντια στο πρόσωπο του μονάρχη που ταυτιζόταν τόσο με τον ίδιο το νόμο, όσο και με την υπεράσπισή του, αλλά εναντίον ολόκληρης της κοινωνίας, η οποία πλέον καλείται να προστατευθεί από τις αναταράξεις που προκαλούνται στη συνοχή της αντιμετωπίζοντας τον εχθρό στο εσωτερικό της. Την περίοδο της νεωτερικότητας και ως απόρροια της διάδοσης των φιλελεύθερων ιδεών, η έννοια της ατομικής ελευθερίας ανάγεται στο ύψιστο αγαθό προς υπεράσπιση και αντίστοιχα η αποστέρησή της αποκτά τον χαρακτήρα της τιμωρίας. Καθιερώνεται λοιπόν σταδιακά η ποινή του εγκλεισμού, της φυλάκισης ως πειθαρχικού μηχανισμού διαχείρισης, επιτήρησης και ελέγχου της ζωής. Παράλληλα, η σταδιακή κατάργηση των βασανιστηρίων σε ολόκληρη την Ευρώπη, σηματοδοτεί την αλλαγή της στόχευσης της τιμωρητικής εξουσίας σχετικά με το πρόσωπο που παραβιάζει το νόμο. Στόχος γίνεται πλέον η αναμόρφωση και ανάπλαση του χαρακτήρα του εγκληματία με την υποτιθέμενη μετέπειτα ομαλή επανένταξή του στο κοινωνικό σύνολο.
Τα νομοθετικά πλαίσια, οι δικαστικές εξουσίες και το σωφρονιστικό σύστημα που επικράτησαν, σαν θεσμικά κατασκευάσματα των ισχυρών που είναι, είχαν πάντα ταξικό χαρακτήρα. Στόχευαν και στοχεύουν στους φτωχούς, τους περιθωριοποιημένους και αποκλεισμένους, τους μετανάστες, τα καταπιεσμένα αλλά αγωνιζόμενα κομμάτια της κοινωνίας που έχουν λόγους και συμφέρον να εναντιώνονται στα σχέδια κράτους και κεφαλαίου και να αμφισβητούν έμπρακτα το μονοπώλιό τους στη βία. Στοχεύουν εντέλει στον εσωτερικό εχθρό, και σκοπός τους είναι αφενός να τιμωρήσουν και να εξουδετερώσουν κάθε έκφραση αντίστασης, από τους εργατικούς αγώνες και τις απεργιακές διαδηλώσεις μέχρι την αντιφασιστική δράση, τις τοπικές διεκδικήσεις και τις δομές των ανταγωνιστικών κινημάτων, κι αφετέρου να παραδειγματίσουν την υπόλοιπη κοινωνία, επιβάλλοντας τον φόβο ώστε να εδραιωθούν η υποταγή, η πειθάρχηση και η παραίτηση.
